От Остромечино до Остромечево. И. А. Панасюк.

Род Ільінічаў і дачыненне Юрыя Іванавіча да сяла Астрамечава ў 1616 годзе

(з кнігі «Род Ільінічаў», раздзел «Уладанні роду Ільінічаў»)

«Каля 1516 г. Юрый Астрамечовіч пазычыў у Юрыя Іванавіча Іллініча 110 коп польскіх грошаў для выплаты вена жонцы і запісаў яму маёнтак у Астрамечаве. Па ўмовах запісу Юрый Іллініч павінен быў несці вайсковую службу за Астрамечавіча і выступаць па яго маёмасных справах у судзе, а пасля смерці ўласніка мог трымаць маёнтак пад закладам. У лісце было асобна агаворана, што нашчадкі Юрыя Астрамечавіча пасля звароту грошай могуць карыстацца маёмасцю, але прадаць ці закласці яе абавязаны толькі Юрыю Іллінічу. Пляменнік Юрыя Астрамечавіча Ян Андрэевіч спрабаваў выкупіць маёнтак у Іллініча яшчэ пры жыцці дзядзькі ў 1516 годзе. Падчас разгляду справы высветлілася, што Ян Андрэевіч прапаноўваў за маёнтак чужыя грошы (яны былі атрыманы ад нейкай асобы, якая такім чынам спрабавала атрымаць маёмасць), на падставе чаго маёнтак Астрамечава пакінулі Іллінічу. Пазней апошні быў адаптаваны Астрамечавічам. Па ўмовах запісу 1516 года 1/3 частка Астрамечава перадавалася ў валоданне Юрыю, а на 2/3 часткі жонцы Юрыя Астрамечавіча, Кацярыне было запісана 90 коп вена. Пасля смерці Астрамечавіча Кацярына аддала Юрыю Іллінічу 90 коп і забрала маёнтак у пажыццёвае карыстанне. Пасля смерці Юрыя Іллініча Кацярына запісала 90 коп свайго вена яго сыну Яну Юр’евічу і атрымала ад яго 30 коп. У 1530 годзе Яну былі падцверджаны 1/3 частка маёнтка ва ўласнасць, а на 2/3 часткі Астрамечава — 110 коп грошаў закладу. У 1533 годзе берасцейскі зямянін Астрамечыч (верагодна Ян Андрэевіч) скардзіўся, што спрабаваў аддаць грошы за вена Яну Іллінічу і атрымаць у яго маёнтак (можна меркаваць, што спроба яго выкупіць была звязана са смерцю Кацярыны). Жыгімонт Стары распарадзіўся перадаць Яну Іллінічу 1/3 частку Астрамечава, а астатнія 2/3 часткі абавязаў вярнуць спадчыннікам Юрыя Астрамечавіча за 110 коп польскіх грошаў».

Некалькі радкоў з другой крыніцы:

«Юрый, сын Івана (1450–1526), — маршалак дворны і намеснік лідскі (1500). Вялікі князь Аляксандр адабраў у яго лідскае намесніцтва і аддаў родзічу свайго фаварыта Міхаіла Глінскага Аляксандру Дрожжу, што выклікала канфлікт паміж Глінскім і раднымі панамі. У 1510 годзе зноў намеснік лідскі, у 1514 — ковенскі, берасцейскі (Іменна ў гэты перыяд і праходзілі падзеі з прадажай Астрамечына ў 1516 годзе, аб якіх і ідзе мова ў вышэй размешчаным матэрыяле. — П.І.) і адначасова маршалак дворны (1519). Каля 1510 года пабудаваў Мірскі замак. Праз шлюб з дачкой Яна Забярэзінскага атрымаў частку яе мацярынскай спадчыны: колішнія маёнткі М. Насуты — Шарашава ў Берасцейскім павеце, Чарнаўчыцы, Белую на Падляшшы і іншыя. Яго сыны Ян (каля 1495–1536), Станіслаў (каля 1500—1531), Шчасны (каля 1505–1542) у 1529 ставілі ў войска адпаведна 55, 55 і 35 коннікаў. З іх Шчасны быў жанаты з Соф’яй Радзівіл. Перажыўшы братоў, сканцэнтраваў усе бацькоўскія і мацярынскія маёнткі. Яго сын Юрый (1535–1569), апошні прадстаўнік роду Іллінічаў, з 1555 года карыстаўся тытулам «графа на Міры». У 1569 годзе ставіў у войска 142 коннікі. Памёр нежанаты, асноўныя маёнткі — Мір, Белая, Чарнаўчыцы, Зэльва і іншыя — завяшчаў стрыечнаму брату М.К. Радзівілу Сіротку. У другой палове ХVII–ХVIII стст. вядомы шляхецкі род Іллінічаў у Мсціслаўскім павеце, уладальнікаў маёнтка Кудрычы, які мае іншае паходжанне».

«Вялікае Княства Літоўскае».
Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. Том І, с. 555

Аб вёсцы існуе яшчэ адна крыніца (книга «Старинные усадьбы Брестчины» А.Т. Федорук. С. 75; «ВКЛ» с. 666), вось вытрымка з яе:

«Астрамечава Бр. (Брэсц.). Гiстарычныя крынiцы фiксуюць паселiшча з 1567 года пад назвамi Остромечов, Остромеч. Аснову назвы складае старажытнае славянскае двухсастаўнае iмя Остромеч. Некалькi раней, у перапiсе шляхецкага войска ВКЛ 1528 г., адзначана асабовае найменне, вытворнае ад iмя Остромеч: Ян Остромечов (ПВВКЛ: 387). Фарманта -ава; -iно абазначаюць iндывiдуальную прыналежнасць Остромеча, адсюль і варыянтнасць назвы вёскі ў XVI–XIX стагоддзях».

За 500 прошедших лет с первого письменного упоминания на нашей территории, конечно же, произошли большие изменения. Сама местность претерпела ландшафтные изменения. В Средневековье наша местность была больше покрыта, чем мы видим сегодня, лесом (лишь за последние 40 лет появились посадки сосны в урочищах Лазыскы и Козари). Почвы здесь почти всегда были такими. Не зря описание нашей местности всегда начиналось со слов:

«…она (деревня) расположена на холмистой Прибужской равнине. Недра богаты строительным материалом: гравием, песком, глиной. Почва дерново-подзолистая и частично торфяно-болотная. Кстати, это играло очень большую роль в течение двух последних веков. Население вело добычу торфа как топлива. Лесистость на территории низкая. Есть заболоченные (в основном ольховые) леса и небольшие пойменные луга, речки Люта, Лесная». Эти слова можно отнести и к 50–60-м годам ХХ века. Немногочисленные урочища, получившие свои названия, очевидно, в конце XVIII — начале XIX веков, покрыты множеством камней разной величины. Это сыграло и положительную роль: местное население строило себе дома, сараи и даже погреба (есть и по сей день).

Жизнь наших предков нельзя было назвать лёгкой. Кстати, вода также была не везде. В урочищах Копатая, Вылычково, Лазыскы были песчаные почвы, устланные, как у нас называют, «кремнем», некоторые жители их называли «козари», кстати и урочище там носит такое же название испокон веков. А если еще добавить многочисленные войны с татарами, шведами, французами, несколько раз с немцами, то можно понять в каких непростых условиях жили наши пращуры. Климат был суровее, чем сейчас, ибо человек не вмешивался в законы природы, не вредил ей. Технический прогресс был не на высоте. Зато дышалось легко и свободно, хотя и в те времена происходили всякие «моры», эпидемии, были разного рода природные катаклизмы, неурожаи. Этому есть свидетельства в летописях:

1514. Надзвычай сцюжая зіма. Павымярзалі рэкі, і млыны спынілі хаду.

1524. Халодная і доўгая зіма «…стаяла да Тройцына дня (15 мая), і снег злез не ўвесь…» У Вугоршчыне ў час землетрасення «ў зямлю праваліліся дамы і цэрквы».

1528. 22 верасня выпаў снег на «дзве пядзі» і праляжаў паўтара месяца, а потым растаяў.

1533. Сухое лета, «вялікае бяздожджа». Высахлі крыніцы і рэчкі, калодзежы і балоты. Мноства скаціны згінула «ад смагі воднай». Гарэлі лясы і мхі. Выгаралі сёлы. Было цёмна ад дыму.

1540. Зіма такая цёплая, што другі раз распусціліся ружы, а месцамі ў студзені зацвілі вішні.

1542. Нашэсце навалачы. «…Прыйшла саранча на Літоўскую зямлю, Ляўцкую і каля Берасця, каля Пінска, і каля Менска і Свержана, і Койданава, Івянца і паела жыта, і яравыя, і траву».

1574. У месяцы люты моцна грымела і бліскала, і год выдаўся неўраджайны.

1573. Позняя вясна. Перад Тройцай (Сёмухай) па лёдзе людзі праходзілі са Швецыі ў Рэвель (сёння сталіца Эстоніі Талін). Халоднае дажджлівае лета. І летам, і восенню сонца відаць не было.

1585. У Літве «…вялікія маланкі, градабой, засуха і замаразкі праз цэлае лета…»

1588. У Літве ў студзені моцныя дажджы сагналі снег, устанавілася вясновае надвор’е, і пастухі пагналі на пашу статкі. Праз тры дні зноў вярнулася «зіма лютая».

1597. Марозная і снежная зіма. На санях ездзілі да канца красавіка.

1600–1601. Ліхая і снежная зіма. Летам градабой. Моцная бура, якая «ўзнялася з захаду, з Літоўскай дзяржавы і наламала вельмі шмат лесу, і храмы, і харомы многія крышыла й разносіла ўшчэнт да падэшвы…» На возеры Бросна (паводле летапіснай крыніцы, маюцца на ўвазе так званыя заходнерускія землі) «з таго возера з вады выходзіла гара пяшчаная, з сажань уверх і стаяла гэтак 12 дзён… А па 12 днях зноў апусцілася… і над ёй стала 7 сажанёў глыбіні, як і было…» Вельмі мяккая і снежная зіма, снегу было «па грудзі чалавеку», дзе-нідзе папрэла азіміна. Лета дажджлівае, а 31 жніўня «марозам панішчыла жыта і яравыя».

1619. «5 траўня — у самую квецень — выпаў снег. І не магла жывоціна хадзіць у полі з-за снегу і марозу, а сена было дарагое». Моцная бура (11 верасня). «…Бардза вялікая, ажно дрэвы ў садах паламала і вежу замкавую ў Брэсце з гадзіннікам у ваду ўкінула і Сапежы двор сцерла…»

1699. Мяккая зіма. Вясной нечакана выпаў снег. Дажджлівае надвор’е доўжылася да траўня. Чэрвень і ліпень былі цёплыя. У жніўні зноў задажджыла. А ў восень сушыла...

Из книги Е.П. Борисенкова, В.М. Пасецкого «Тысячелетняя летопись необычайных явлений природы» (Москва : Мысль, 1988) Краткое напоминание из сборника «Остромечево и «остромычивци».